BLOG | Sociaal domein: programmatisch werken aan het einddoel
In onze eerdere blog ‘Het sociaal domein 2022: historisch besef en een frisse blik’ benoemden we dat drie elementen van wezenlijk belang zijn bij de uitdagingen die het sociaal domein met zich meebrengt:
- een duidelijke koers;
- inzicht en keuzes in je invloedssfeer;
- investeren in samenwerken.
Het begint allemaal met een visie, een duidelijke koers. Een beoogde maatschappelijke verandering. Een visie is een streefbeeld waar betrokkenen naartoe willen, omdat het in het hier en nu onvoldoende is of beter kan. Lokale overheden staan voor grote maatschappelijke opgaven, denk aan de energietransitie, woningmarkt en het versterken van kansengelijkheid. Die maatschappelijke opgaven zijn complex. Er spelen meerdere belangen waardoor de route naar het einddoel grotendeels al werkende weg wordt ontdekt en ontwikkeld. Door juist deze complexe opgaven programmatisch aan te vliegen, kunnen we de rode draad zien en het einddoel blijven bewaken.
Hoe kies je de juiste werkwijze bij je maatschappelijke opgave?
De voorspelbaarheid van de uitkomsten van het werk is vaak een belangrijke indicator om een bepaalde werkwijze te kiezen. Is de mate van voorspelbaarheid bijvoorbeeld hoog dan is werken volgens een bepaalde routine of workflow het best passend. In deze variant zijn alle stappen en verantwoordelijkheden concreet uitgewerkt en voor iedereen helder.
Bij maatschappelijke vraagstukken gaat het vaak om strategische doelen. De maatschappelijk uitkomst is helder. Bij programmatisch werken gaat het erom dat helder is en blijft wat het einddoel is en flexibel wordt ingespeeld op kansen en mogelijkheden onderweg. Is er naast een vooraf bepaald strategisch doel, structurele inspanningen, ook nog sprake van sturingsverantwoordelijkheden bij meerdere belanghebbenden? Dan kan het doel het best programmatisch aangevlogen worden.
Wat maakt een programmatische aanvliegroute succesvol?
Vanuit onze ervaringen kunnen we een aantal randvoorwaarden benoemen die het maken dat een programmatische aanpak succesvol is:
- gedragen visie door alle belanghebbenden;
- heldere afspraken rondom inzet, budget en mandaat;
- de juiste mensen op de juiste plek.
a. Gedragen visie door alle belanghebbenden
Het is uitermate van belang dat de visie van iedereen is en niet alleen van de direct betrokkenen in de programmaorganisatie. De betrokken bestuurders, de betrokken directeuren, de betrokken maatschappelijke partners: iedereen moet voelen en erkennen dat de visie de enige juiste visie is en er moet gezamenlijk commitment op zijn. Op het moment dat dit niet zo is, ontstaat het gevaar dat gaandeweg het proces het programma alleen van de direct betrokkenen wordt en dat daardoor het draagvlak verwatert. Dit kan het proces enorm verstoren in de weg naar het verwezenlijken van een visie. Het is daarom ook van belang om bij de start van een programma voldoende tijd en energie wordt gestoken in de gezamenlijke ontwikkeling van visie en daarmee ook de opdracht.
b. Heldere afspraken rondom inzet en budget
Voordat er gestart wordt met een programma moet er helderheid zijn over de inzet van de betrokken medewerkers en het budget waar het programma over beschikt, en ook over de positie en governance van de programmaorganisatie. In de praktijk zien we dat vaak onderdelen van de uitvoering te veel tijd kosten, omdat onduidelijk is wie welke bevoegdheid/mandaat heeft of omdat er aan de voorkant geen heldere afspraken liggen rondom de randvoorwaarden voor de uitvoering van de programmaorganisatie.
c. De juiste mensen op de juiste plek
Het is van belang om bewust te zijn van de benodigde competenties en de programmaorganisatie dusdanig in te richten dat de juiste mensen op de juiste plek zitten. Niet iedereen is namelijk in staat om te sturen in een complexe omgeving met meerdere belangen en meerdere sturingsverantwoordelijken. Daarnaast is het ook niet voor iedereen mogelijk om in te spelen op de flexibiliteit die een programmatische aansturing vraagt én om kansen en mogelijkheden tijdig te signaleren en hierop te acteren. Dit vraagt dus om vooraf een kritische blik op diegene die direct betrokken zijn bij de uitvoering van een programma. De juiste inzet van de mensen op de bij hun best passende positie is uitermate van belang om een programma efficiënt en effectief uit te kunnen voeren.
Door complexe opgaven programmatisch aan te vliegen, kunnen we de rode draad zien, die de complexe opgaven met zich mee kunnen brengen. In een volgende blog gaan we dieper in op het onderwerp samenwerken, in het bijzonder binnen het jeugdhulpdomein.
Deze blog is geschreven door Hind Darid en Albert van Grootel. Beide zijn senior adviseur bij & Van de Laar op het gebied van organisatieontwikkeling en sociaal domein. Wilt u meer informatie of een vrijblijvend gesprek over samenwerking, koers en visie of sturing in het sociaal domein? Neem contact op met Hind: h.darid@en-vdl.nl of Albert: a.vangrootel@en-vdl.nl.
