Organisaties als ecosystemen

Reflectie op inspiratiesessie 16 juni 2023

Tijdens onze periodieke inspiratiesessie nam prof. dr. ir. Gerda Van Dijk onze adviseurs én relaties mee in het kijken naar organisaties als ecosystemen. Dit was een inspirerend verhaal, met een aantal lessen voor iedere publieke leider en adviseur:

• We kijken nog te vaak naar organisaties als “machine”, ontstaan vanuit de industriële revolutie. In organisaties wordt taal gebruikt die daarbij past: “besturing, schakelen, versnellen, afremmen, bijstellen, etc”. Dit suggereert maakbaarheid.
• We vinden deze gedachte van maakbaarheid comfortabel. Het helpt ons om “grip” te houden op de complexiteit van de vraagstukken en opgaven waarvoor we staan, in de publieke sector.
• Een organisatie is echter een sociaal construct. Daarom moeten we organisaties veel meer als ecosysteem beschouwen, in plaats van als machine.
• Kijk dus naar organisaties (zéker ook bij veranderprocessen) vanuit de zeven wetmatigheden binnen ecosystemen:
  • Een grote diversiteit is cruciaal om het ecosysteem te laten voortbestaan.
  • Er is sprake van circulaire causaliteit: door interacties tussen de onderdelen (mensen, teams, afdelingen) binnen het ecosysteem, passen de onderdelen zich voortdurend op elkaar aan.
  • Het is altijd een open systeem: er is interactie met de omgeving en ook daarop past het ecosysteem zich aan.
  • Ashby’s Law geldt in ecosystemen (en dus in organisaties): het systeem kan alleen voortbestaan als de variatie erin gelijk is aan of groter dan zijn omgeving.
  • Ecosystemen hebben historie! De huidige staat van het ecosysteem is gevormd op basis van het verleden. Ofwel, voor het verklaren van het gedrag in organisaties (en interventies daarin) is het essentieel om de historie goed te kennen.
  • Ieder element in het ecosysteem is van belang voor het gedrag van het ecosysteem als geheel.
  • Het ecosysteem heeft emergente eigenschappen. Eigenschappen die spontaan ontstaan door samenvoeging van elementen: ‘het geheel is meer dan de som der delen’. Belangrijk om als adviseur daarnaar te kijken voor krachtige diagnose.